Οι κατευθυνόμενες βόμβες JDAM ή καλύτερα οι συλλογές/κιτ καθοδήγησης GPS JDAM είναι από τα πιο διαδεδομένα όπλα ακριβείας που εξοπλίζουν μαχητικά αεροσκάφη και βομβαρδιστικά. Έχουν χρησιμοποιηθεί σε δεκάδες πολεμικές συγκρούσεις, από τον «Πόλεμο κατά της Τρομοκρατίας» μέχρι τις σημερινές πολεμικές συγκρούσεις σε Ουρκανία και Ισραήλ.
Ανά τα χρόνια, οι συλλογές αυτές εξελίχθηκαν ώστε να βελτιώσουν τις υφιστάμενες ικανότητές τους ενσωματώνοντας νέους τρόπους καθοδήγησης ή αυξάνοντας το δραστικό τους βεληνεκές.
Τί είναι η JDAM
H Joint Direct Attack Munitions (JDAM) είναι μια παραλλαγή βόμβας γενικής χρήσης χαμηλής οπισθέλκουσας που χρησιμοποιεί αυτόνομη καθοδήγηση μέσω ενός ενσωματωμένου συστήματος αδρανειακής πλοήγησης (INS) συνδεδεμένο και υποβοηθούμενο από έναν επεξεργαστή συστήματος εντοπισμού θέσης (GPS).
Το κιτ καθοδήγησης JDAM αποτελείται από ένα τμήμα στην «ουρά» της βόμβας, συμπεριλαμβανομένων των ηλεκτρονικών καθοδήγησης και πτερύγια ελέγχου, και τρεις επιφάνειες στο μεσαίο σώμα οι οποίες επιτρέπουν στην JDAM να κάνει ελιγμούς/διορθώσεις κατά την διάρκεια της πτήσης.
Η ανάπτυξη
Οι αποστολές βομβαρδισμού της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της Επιχείρησης Καταιγίδα της Ερήμου του Πολέμου του Περσικού Κόλπου, αν και συνολικά επιτυχημένες, αποκάλυψαν σημαντικούς περιορισμούς στα πυρομαχικά που χρησιμοποιήθηκαν. Οι βόμβες καθοδήγησης λέιζερ ενώ σε ιδανικές καιρικές συνθήκες λειτουργούσαν σωστά, σε περιοχές με έντονη σκόνη καπνό, ομίχλη ή νέφη εμπόδισαν την ικανότητά τους να διατηρούν ένα “κλείδωμα” στον στόχο, μειώνοντας την ακρίβειά τους.
Αυτό το «μάθημα» που αντλήθηκε μέσα από τις πολεμικές επιχειρήσεις οδήγησε στην ανάγκη για ένα πυρομαχικό που θα μπορούσε να εκτελεί χτυπήματα ακριβείας ανεξάρτητα από τις καιρικές συνθήκες.
Για να αξιολογήσει τους τεχνικούς κινδύνους που σχετίζονται με ένα κατευθυνόμενο όπλο INS/GPS, η Πολεμική Αεροπορία ξεκίνησε το πρόηγραμμα “JDAM Operational Concept Demonstration” (OCD) στις αρχές του 1992 με στόχο να αποδείξει αν ένα όπλο τέτοιας καθοδήγησης είναι εφικτό να κατασκευαστεί και πρακτικό στην χρήση.
Για τις δοκιμές χρησιμοποιήθηκε μια κατευθυνόμενη βόμβα GBU-15 με κιτ καθοδήγησης INS/GPS. Στις 10 Φεβρουαρίου 1993, το πρώτο όπλο INS/GPS έπεσε επιτυχώς από ένα F-16, χτυπώντας έναν στόχο 27 χιλιόμετρα μακριά. Μεταγενέστερες δοκιμές σε διαφορετικές καιρικές συνθήκες, υψόμετρα απέδειξαν πως το σύστημα καθοδηγήσης ήταν αρκετά ακριβές, με κυκλικό περιθώριο λάθους (CEP) 10-11 μέτρων.
Αυτές οι δοκιμές περιελάμβαναν πτώσεις σε αντίξοες καιρικές συνθήκες όπως σύννεφα, βροχή και χιόνι, χωρίς μείωση της ακρίβειας. Επιπλέον, δοκιμές που περιελάμβαναν πολλαπλές ρίψεις όπλων, με κάθε όπλο να στοχεύεται ξεχωριστά, έδειξαν την ευελιξία του JDAM. Τα πρώτα κιτ JDAM παραδόθηκαν το 1997. Το επιχειρησιακού τους «ντεμπούτο» έγινε κατά τη διάρκεια της Επιχείρησης Allied Force, όπου χρησιμοποιήθηκαν με πολύ καλά αποτελέσματα.
Τρόπος χρήσης
Συνήθως, τα δεδομένα αποστολής των JDAM προετοιμάζονται πριν από την πτήση χρησιμοποιώντας αυτοματοποιημένα εργαλεία σχεδιασμού και τα δεδομένα αποθηκεύονται σε μια συσκευή μνήμης για μεταφορά στο αεροσκάφος. Το όπλο και τα αεροσκάφη επικοινωνούν ψηφιακά, μέσω του MIL-STD-1760, για να μεταφέρουν δεδομένα σχετικά με τις παραμέτρους της αποστολής καθώς και άλλες πληροφορίες στις οποίες οι χειριστές του αεροσκάφους έχουν πρόσβαση από το πιλοτήριο.
Όταν το όπλο ενεργοποιείται, το αεροσκάφος μεταφέρει τα απαραίτητα δεδομένα πλοήγησης για να επιτρέψει στο όπλο να προγραμματήσει το σύστημα πλοήγησης αλλά δεν επιχειρεί να αποκτήσει δεδομένα GPS ενώ είναι προσαρτημένο στο αεροσκάφος υποδοχής. Το αεροσκάφος υπολογίζει και εμφανίζει έγκυρες περιοχές εκτόξευσης και σχετικές ενδείξεις για να βοηθήσουν τον χειριστή ώστε να γίνει σωστή άφεση της JDAM.
Μόλις απελευθερωθεί, η JDAM εκτελεί έναν ελιγμό ασφαλούς διαχωρισμού και ξεκινά την αυτόνομη καθοδήγηση στον επιλεγμένο στόχο σύμφωνα με τις επιθυμητές παραμέτρους. Η αρχική καθοδήγηση είναι αδρανειακή (INS) και αφού υπάρξει αξιόπιστη σύνδεση με το GPS τα δεδομένα αυτά χρησιμοποιούνται ώστε η καθοδήγηση να γίνει με μεγαλύτερη ακρίβεια.
Κατά την τερματική φάση, ανάλογα με τον στόχο, είναι εφικτό να ρυθμιστεί η γωνία προσβολής της JDAM, εντός ενός περιθωρίου έως και 90 μοιρών.
Καθοδήγηση λέιζερ
Βασιζόμενοι πάλι στην εμπειρία από τις επιχειρήσεις, οι ΗΠΑ αποφάσισαν να ανατπύξουν μία νέα έκδοση των JDAM στην οποία θα τοποθετούταν και καθοδήγηση λέιζερ, πέραν της καθοδήγησης GPS/INS. Έτσι, οι Laser JDAM διατηρούν την ακρίβειά τους σε αντίξοες καιρικές συνθήκες αλλά μπορούν να πετύχουν ακόμα καλύτερη ακρίβεια ή να πλήξουν ακόμα και κινούμενους στόχους, όταν είναι δυνατή η καθοδήγηση μέσω λέιζερ.
Αυξημένη εμβέλεια
Εδώ και περίπου μία δεκαετία είναι διαθέσιμη και μία ακόμα έκδοση των JDAM, οι JDAM-ER (Extended Range). Χρησιμοποιόντας αναδιπλώμενα πτερύγια, μπορεί να επιτύχει εμβέλεια μεγαλύτερη των 70 χιλιομέτρων, περίπου 3 φορές μεγαλύτερη σε σχέση με αυτή των «κλασικών» JDAM.
Οι εκδόσεις της JDAM
Για την χρήση πάνω σε διαφορετικού μεγέθους βόμβες γενικής χρήσης, υπάρχουν διαφορετικές εκδόσεις των JDAM. Συγκεκριμένα:
- Για βόμβες 500 λιβρών Mk82/BLU-111/126/129 υπάρχουν οι GBU-38 και GBU-54 Laser JDAM
- Για βόμβες 1.000 λιβρών Mk83/BLU-110 υπάρχουν οι GBU-35
- Για βόμβες 2.000 λιβρών Mk83/BLU-109/119/136 υπάρχουν οι GBU-31
Οι JDAM επί του πεδίου
Από την εισαγωγή τους σε υπηρεσία και την πρώτη τους χρήση κατά τις επιχειρήσεις των ΗΠΑ στο Κόσοβο, οι JDAM έχουν χρησιμοποιηθεί σε πολύ μεγάλο αριθμό πολεμικών συγκρούσεων. Χρησιμοποιήθηκαν εκτενώς κατά τον πόλεμο στο Ιράκ έχοντας κρίσιμο ρόλο στην επιχείρηση «Σοκ και Δέος», στοχεύοντας βασικές υποδομές, κέντρα διοίκησης και ελέγχου ενώ χρησιμοποιήθηκαν και σε αποστολές εγγύς υποστήριξης. Έπειτα χρησιμοποιήθηκαν στο Αφγανιστάν, την Συρία, Σομαλία, Λιβύη και πιο πρόσφατα στην Ουκρανία, όπου είδαμε χρήση των JDAM ακόμα και από Ουκρανικά MiG-29 και στις νέες επιχειρήσεις του Ισραήλ στην λωρίδα της Γάζας.
Σύνοψη
Συνοπτικά, η επιχειρησιακή χρήση των JDAM έχει επιδείξει την αποτελεσματικότητα, την αξιοπιστία και την ευελιξία τους. Η ικανότητά τους να εκτελούν χτυπήματα ακριβείας σε όλες τις καιρικές συνθήκες τις έχουν καταστήσει από τα πιο σημαντικά όπλα που πρέπει να έχει στην διάθεσή της μια πολεμική αεροπορία, σε μεγάλους αριθμούς. Παράλληλα, η ίδια η ανάπτυξή της καθώς και η ανάπτυξη των διαφορετικών εκδόσεων είναι ένα κλασικό παράδειγμα μίας στρατιωτικής δύναμης να μαθαίνει από τις πολεμικές επιχειρήσεις και να αξιοποιεί τα μαθήματα αυτά ώστε να αποκτήσει ένα προβάδισμα σε μία μελλοντική σύγκρουση.
Για περισσότερα άρθρα του Βασίλης Κ.
Απαγορεύεται η αντιγραφή χωρίς άδεια του NEMESIS HD.
