Το απορροφητικό υλικό ραντάρ (RAM), έχει σχεδιαστεί για να απορροφά ακτινοβολία ραδιοσυχνοτήτων, με γνωστό παράδειγμα το Have Glass των F-16. Η τεχνολογία Stealth δεν καθιστά ένα αεροσκάφος εντελώς μη ανιχνεύσιμο από τα συστήματα ραντάρ. Ωστόσο, μειώνοντας τη διατομή ραντάρ ενός αεροσκάφους (RCS), μπορεί να εμφανιστεί ως μικρότερος στόχος στις οθόνες ραντάρ, οδηγώντας ενδεχομένως σε καθυστερημένη ανίχνευση σε πιο κοντινές αποστάσεις.
Αν και η τεχνολογία stealth ή η «χαμηλή παρατηρησημότητα» (Low Observability) είναι ένα χαρακτηριστικό που έχουμε συνδυάσει με τα αεροσκάφη 5ης γενιάς, παραδείγματα εφαρμογής της τεχνολογίας αυτής υπάρχουν εδώ και 80 χρόνια περίπου, στα περισκόπια των γερμανικών υποβρυχίων.
Στην πιο σύγχρονη εποχή βέβαια η χρήση υλικών RAM (radar-absorbent material) έχει γίνει βασικό χαρακτηριστικό των μαχητικών αεροσκαφών, είτε μιλάμε για αεροσκάφη που σχεδιάστηκαν εξαρχής ως “Stealth” σαν τα F-117, B-2, F-22, F-35 κλπ. ή ακόμα για στρώσεις βαφής πάνω σε αεροσκάφη 3ης ή 4ης γενιάς για να μειωθεί το RCS τους σαν τα F-16, τα F-15 ή τα Rafale.
Τί είναι η διατομή ραντάρ (RCS)
Η διατομή ραντάρ (RCS) ενός αεροπλάνου είναι ένα μέτρο του πόσο ανιχνεύσιμο είναι ένα αντικείμενο από το ραντάρ. Πιο συγκεκριμένα, είναι το μέτρο της ποσότητας ενέργειας σήματος ραντάρ που διασκορπίζεται πίσω στον δέκτη του ραντάρ από έναν στόχο. Το RCS εκφράζεται σε τετραγωνικά μέτρα (m²) και δεν σχετίζεται απαραίτητα με το φυσικό μέγεθος του αεροσκάφους.
Αντίθετα, αντιπροσωπεύει μια ισοδύναμη περιοχή που θα αντανακλά την ίδια ποσότητα ενέργειας ραντάρ πίσω στην πηγή. Οι παράγοντες που επηρεάζουν το RCS ενός αεροπλάνου περιλαμβάνουν:
- Μέγεθος: Τα μεγαλύτερα αντικείμενα έχουν συνήθως μεγαλύτερο RCS.
- Σχήμα: Ορισμένα σχήματα αντανακλούν τα κύματα ραντάρ πιο αποτελεσματικά. Τα αεροσκάφη Stealth έχουν σχεδιαστεί με σχήματα που διασκορπίζουν τα κύματα του ραντάρ μακριά από την πηγή του ραντάρ.
- Υλικό: Τα υλικά που απορροφούν το ραντάρ μπορούν να μειώσουν σημαντικά το RCS.
- Επιφάνεια: Οι λείες επιφάνειες μπορούν να αντανακλούν τα κύματα ραντάρ μακριά από την πηγή, ενώ οι τραχιές επιφάνειες μπορεί να διασκορπίσουν τα κύματα σε διάφορες κατευθύνσεις.
- Γωνία όψης: Η γωνία με την οποία το κύμα ραντάρ χτυπά το αεροσκάφος μπορεί να αλλάξει το RCS. Ορισμένα αεροσκάφη έχουν σχεδιαστεί για να έχουν χαμηλό RCS από συγκεκριμένες γωνίες.
Τα αεροσκάφη με χαμηλό RCS είναι πιο δύσκολο να εντοπιστούν και να εντοπιστούν με ραντάρ, γι’ αυτό και τα στρατιωτικά αεροσκάφη, ιδιαίτερα τα μαχητικά stealth, έχουν σχεδιαστεί για να ελαχιστοποιούν το RCS τους. Αυτό μπορεί να τους δώσει ένα σημαντικό τακτικό πλεονέκτημα, επιτρέποντάς τους να πλησιάσουν εχθρικούς στόχους με μειωμένη πιθανότητα εντοπισμού.
Είδη τεχνολογιών RAM
- Pyramidal RAM: Περιλαμβάνει ελαστικό αφρό εμποτισμένο με άνθρακα και σίδηρο, διαμορφωμένο σε πυραμίδες για να προκαλέσει διασπορά και απορρόφηση των εισερχόμενων κυμάτων ραντάρ.
- Επίπεδα πλακίδια φερρίτη: Είναι ευκολότερα στην εφαρμογή και πιο ανθεκτικά από την πυραμιδική RAM, αλλά είναι λιγότερο αποτελεσματικά σε υψηλότερες συχνότητες.
- Iron Ball Paint: Περιέχει μικροσκοπικές σφαίρες επικαλυμμένες με καρβονυλικό σίδηρο ή φερρίτη, οι οποίες μετατρέπουν την ενέργεια του ραντάρ σε θερμότητα, διαχέοντάς την. Αυτός ο τύπος βαφής RAM χρησιμοποιείται σε αεροσκάφη stealth όπως το F-117 Nighthawk.
- Jaumann Absorber: Ένας συντονισμένος απορροφητής που χρησιμοποιεί πολλαπλά στρώματα για να ακυρώσει τα ανακλώμενα κύματα σε συγκεκριμένες συχνότητες.
- Split-ring Resonator (SRR): Εξαιρετικά αποτελεσματικό στην απορρόφηση ραντάρ όταν χρησιμοποιείται σε επίπεδες επιφάνειες.
- Νανοσωλήνες άνθρακα: Οι νανοσωλήνες πολλαπλών τοιχωμάτων (MWNTs) μπορούν να απορροφήσουν μικροκύματα, καθιστώντας τους ενδεχομένως χρήσιμους για stealth εφαρμογές.
Have Glass και μείωση του RCS στα F-16
Το πρόγραμμα στοχεύει να κάνει το F-16 λιγότερο παρατηρήσιμο από τα ραντάρ, όχι καθιστώντας το αόρατο αλλά μειώνοντας την υπογραφή του ραντάρ ώστε να φαίνεται μικρότερο στις οθόνες του ραντάρ. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μεταγενέστερο εντοπισμό σε μικρότερες αποστάσεις, κάτι που αποτελεί τακτικό πλεονέκτημα.
Have Glass I
Το αρχικό στάδιο του προγράμματος Have Glass, γνωστό ως Have Glass I, περιελάμβανε την εφαρμογή μιας επίστρωσης οξειδίου του ινδίου-κασσιτέρου στην καλύπτρα του πιλοτηρίου του F-16, το οποίο είχε ήδη μια χρυσή απόχρωση. Αυτή η επίστρωση, παρόμοια με εκείνα που χρησιμοποιούνται στα γυαλιά ηλίου, αποτέθηκε με ατμό για να δημιουργηθεί ένα λεπτό, φιλμ που αντανακλά τις συχνότητες του ραντάρ, κρύβοντας αποτελεσματικά το εσωτερικό του πιλοτηρίου την ανίχνευση ραντάρ. Για τα ολλανδικά F-16A, αυτή η τροποποίηση της μεμβράνης της καλύπτρας αναφέρεται ως Pacer Bond.
Have Glass II
Η επόμενη φάση, Have Glass II, έφερε πρόσθετες βελτιώσεις stealth σε περίπου 1.700 F-16. Αυτή η φάση χωρίστηκε σε δύο διακριτές αναβαθμίσεις, που ονομάστηκαν Pacer Mud και Pacer Gem I/II.
Το Pacer Mud ήταν μια αναβάθμιση που στόχευε στη μείωση της διατομής ραντάρ (RCS) του αεροσκάφους με την εφαρμογή βαφής RAM σε πολλά μέρη του F-16, όπως η εισαγωγή αέρα, και η τοποθέτηση αφρού RAM πίσω από την κεραία του ραντάρ. Εδώ γίνεται κατανοητό πως με τον όρο Have Glass δεν μιλάμε μόνο για βαφή αλλά για σύνολο μέσων μείωσης του RCS.
Η βαφή RAM κάλυπτε περίπου 60% του εξωτερικού του F-16, εστιάζοντας στο μπροστινό μέρος και στα πλαϊνά, με πάχος μεταξύ 10-12 χιλιοστών. Αυτή η προσθήκη αύξησε το βάρος του αεροσκάφους κατά περίπου 100 κιλά.
Η τροποποίηση του Pacer Gem περιλάμβανε μια διαφορετική προσέγγιση, χρησιμοποιώντας μια τελική επίστρωση με σωματίδια υαλοβάμβακα για να μειώσει την υπέρυθρη υπογραφή του αεροσκάφους. Ωστόσο, η συγκεκριμένη αναβάθμιση ήταν λιγότερο συχνή λόγω του υψηλού κόστους της και της παρατεταμένης διάρκειας που απαιτείται για να πήξει η επίστρωση.
Have Glass III, IV και V
Αν και στα αρχικά στάδια Ι και II τα πράγματα ήταν αρκετά εύκολα στο κομμάτι των διαθέσιμων πληροφοριών, τα πράγματα γίνονται πιο περίπλοκα από εκεί. Για την Have Glass III υπάρχουν αναφορές πως εξοπλίζει τα F-16 Block 52+ της Ελληνικής ΠΑ αλλά κυρίως στον γραπτό λόγο βλέπουμε κατευθείαν αναφορές για Have Glass IV κυρίως και έπειτα για Have Glass V.
Οι πρώτες αναφορές για Have Glass IV και V έρχονται στις αρχές της δεκαετίας για βαφή που χρησιμοποιήθηκε σε F-16 “Wild Weasel” που επωμίζονται αποστολές SEAD/DEAD και σε μαχητικά F-16 της Δανίας. Παράλληλα, γράφεται συχνά πως αυτή η πιο σκούρα βαφή πως είναι κοντά σε αυτή την F-35. Με σιγουριά πάντως, δεν μπορούμε να καταλάβουμε ούτε κατά πόσο κοινή είναι η “Have Glass IV/V” που βλέπουμε στα F-16 της Δανίας με την βαφή των F-35 αλλά και κατά πόσο καταχρηστικά χρησιμοποιείται ο όρος Have Glass IV/V ή αν μιλάμε για ένα τελείως διαφορετικό πρόγραμμα.
Για περισσότερα άρθρα του Βασίλης Κ.
Απαγορεύεται η αντιγραφή χωρίς άδεια του NEMESIS HD