Η Μάχη του Μογκαντίσου στη Σομαλία είναι μία από τις πιο γνωστές αλλά και σημαντικές μάχες των ΗΠΑ στον 20ό αιώνα, επηρεάζοντας ακόμα και τις πολιτικές πρακτικές των ΗΠΑ μετέπειτα. Η σύγκρουση αυτή, γνωστή και από την φράση “Black Hawk Down”, όχι μόνο έδειξε την πολυπλοκότητα του αστικού πολέμου αλλά αναμόρφωσε επίσης τις διεθνείς αντιλήψεις για τις ειρηνευτικές επιχειρήσεις και τις τακτικές απέναντι σε διάφορες εξεγέρσεις.
Ιστορικό υπόβαθρο: Κρίση στην Σομαλία
Για να κατανοήσουμε πλήρως τη σημασία της Μάχης του Μογκαντίσου, είναι σημαντικό να εμβαθύνουμε στο ιστορικό πλαίσιο που έθεσε τις βάσεις για τη σύγκρουση. Η Σομαλία, ένα κράτος που βρίσκεται στο Κέρας της Αφρικής, είχε «βυθιστεί» σε αναταραχή για χρόνια πριν από τη μάχη. Η κατάρρευση του καθεστώτος Siad Barre το 1991 «βύθισε» τη χώρα σε κατάσταση αναρχίας, καθώς οι αντίπαλες φυλές και οι πολέμαρχοι αγωνίζονταν για την εξουσία και τον έλεγχο της επικράτειας και των πόρων.
Το κενό εξουσίας που άφησε η πτώση της κεντρικής κυβέρνησης οδήγησε σε εκτεταμένη βία, ανομία και ανθρωπιστική κρίση. Βασικές υπηρεσίες όπως η υγειονομική περίθαλψη, η εκπαίδευση και οι υποδομές κατέρρευσαν, αφήνοντας τον πληθυσμό ευάλωτο στην πείνα, τις ασθένειες και τον εκτοπισμό και η Σομαλία έγινε ένα αποτυχημένο κράτος (failed state).
Σε αυτό το πλαίσιο, η διεθνής κοινότητα αποφάσισε να παρέμβει στη Σομαλία για να παράσχει ανθρωπιστική βοήθεια και να αποκαταστήσει την τάξη. Το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών εξουσιοδότησε την ανάπτυξη μιας πολυεθνικής δύναμης, γνωστής ως Unified Task Force (UNITAF), με πρωταρχικό στόχο την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας και τη διευκόλυνση της δημιουργίας ενός ασφαλούς περιβάλλοντος για επιχειρήσεις παροχής βοήθειας.
Με επικεφαλής τις Ηνωμένες Πολιτείες, η αποστολή UNITAF απολάμβανε αρχικά ευρεία διεθνή υποστήριξη και έγινε δεκτή με συγκρατημένη αισιοδοξία. Ωστόσο, η κατάσταση στο έδαφος αποδείχθηκε πολύ πιο περίπλοκη και ασταθής από ό,τι αναμενόταν. Οι Σομαλοί πολέμαρχοι, συνηθισμένοι να ασκούν εξουσία και επιρροή απουσία κεντρικής αρχής, θεώρησαν την παρουσία ξένων στρατευμάτων ως απειλή για τα συμφέροντά τους και εξαπέλυσαν επιθέσεις κατά των δυνάμεων του ΟΗΕ.
Εν μέσω της κλιμάκωσης της βίας και των αυξανόμενων απωλειών, η αποστολή εξελίχθηκε από καθαρά ανθρωπιστική βοήθεια σε αποστολή επιβολής της ειρήνης και οικοδόμησης εθνών (nation building). Οι Ηνωμένες Πολιτείες, ειδικότερα, βρέθηκαν σε μια παρατεταμένη και ολοένα και πιο εχθρική κατάσταση με τις Σομαλές πολιτοφυλακές, ιδιαίτερα εκείνες που ήταν πιστές στον πολέμαρχο Mohamed Farrah Aidid, ο οποίος αντιτάχθηκε στην επέμβαση του ΟΗΕ και προσπάθησε να υπονομεύσει τις προσπάθειές του.
Το σκηνικό είχε στηθεί για τη μοιραία σύγκρουση που θα γινόταν γνωστή ως η Μάχη του Μογκαντίσου. Σε ένα περιβάλλον εντάσεων και δυσπιστίας, μια αποστολή ρουτίνας για τη σύλληψη των αξιωματικών του Aidid κλιμακώθηκε γρήγορα σε μια αστική μάχη πλήρους κλίμακας.
«Αλλαγή πλεύσης» για τον ΟΗΕ
Η αλλαγή στα σχέδια του ΟΗΕ και τα γεγονότα που οδήγησαν στο περιστατικό του Black Hawk Down ήταν στενά αλληλένδετα. Αρχικά, η αποστολή των Ηνωμένων Εθνών στη Σομαλία επικεντρώθηκε κυρίως στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας και στην αποκατάσταση της τάξης στην Σομαλία. Ωστόσο, καθώς η κατάσταση στο έδαφος γινόταν όλο και πιο ασταθής, η αποστολή εξελίχθηκε ώστε να περιλαμβάνει επιχειρήσεις επιβολής της ειρήνης και αφοπλισμού.
Ένα από τα βασικά γεγονότα που οδήγησαν στην αλλαγή των σχεδίων του ΟΗΕ ήταν η κλιμάκωση των εχθροπραξιών μεταξύ των δυνάμεων του ΟΗΕ και των Σομαλών πολιτοφυλακών μαχητών του Aidid. Ως απάντηση στην αυξανόμενη απειλή από την Aidid και άλλες ένοπλες ομάδες, ο ΟΗΕ ενέκρινε πιο επιθετικές τακτικές, συμπεριλαμβανομένων στοχευμένων επιδρομών και επιχειρήσεων για τη σύλληψη βασικών προσώπων που σχετίζονται με την εξέγερση. Αυτές οι επιχειρήσεις, ωστόσο, εγκυμονούσαν σημαντικούς κινδύνους, καθώς περιλάμβαναν άμεσες αντιπαραθέσεις με καλά οπλισμένους και αποφασισμένους αντιπάλους σε αστικά περιβάλλοντα.
Επιχείρηση Golden Serpent – “Black Hawk Down”
Η επιδρομή που οδήγησε στην κατάρριψη του Black Hawk και την Μάχη του Μογκαντίσου, επίσημα γνωστή ως Operation Gothic Serpent, ήταν μια στρατιωτική επιχείρηση των ΗΠΑ που διεξήχθη στις 3-4 Οκτωβρίου 1993, στο Μογκαντίσου της Σομαλίας.
Ο στόχος της επιχείρησης ήταν να συλληφθούν βασικοί υπολοχαγοί του Σομαλού πολέμαρχου Aidid, ο οποίος ενορχήστρωνε επιθέσεις κατά των ειρηνευτικών δυνάμεων των Ηνωμένων Εθνών. Η επιχείρηση περιελάμβανε την Task Force Ranger, μια μονάδα ειδικών επιχειρήσεων που αποτελείται από στελέχη των US Rangers και Delta Force, υποστηριζόμενη από ελικόπτερα του 160ου Συντάγματος Αεροπορίας Ειδικών Επιχειρήσεων (160th SOR “Night Stalkers”).
Το απόγευμα της 3ης Οκτωβρίου 1993, αφού η Αμερικανική δύναμη έλαβε πληροφορίες ότι δύο υπολοχαγοί του Aidid βρίσκονταν σε μια κατοικία στο Μογκαντίσου, η ομάδα κινητοποίησε 19 αεροσκάφη, 12 οχήματα και 160 άνδρες για να τους συλλάβει.
Οι δύο Σομαλοί, μαζί με άλλους 22, συνελήφθησαν γρήγορα και επιβιβάστηκαν σε οχήματα. Ωστόσο, ένοπλοι πολιτοφύλακες και πολίτες, συμπεριλαμβανομένων γυναικών και παιδιών, συγκεντρώθηκαν στην περιοχή από όλες τις γωνιές της πόλης.
Black Hawk Down
Λίγο πριν την ολοκλήρωση της αποστολής, ένα MH-60 Black Hawk, το Super Six One, χτυπήθηκε από αντιαρματική ρουκέτα (RPG) που εκτοξεύτηκε από δυνάμεις της Εθνικής Συμμαχίας της Σομαλίας (SNA). Αν και οι πιλότοι πέθαναν κατά την πρόσκρουση, το πλήρωμα επέζησε από τη συντριβή.
Λίγο αργότερα, ένα άλλο ελικόπτερο Black Hawk, το Super Six Four, καταρρίφθηκε επίσης από βολή RPG από το έδαφος. Χωρίς να υπάρχει διαθέσιμη άμεση ομάδα διάσωσης, το πλήρωμα που επέζησε, συμπεριλαμβανομένου του πιλότου Michael Durant, βρέθηκε ακινητοποιημένο. Οι ελεύθεροι σκοπευτές της Delta Force, ο Gary Gordon και ο Randy Shughart προσφέρθηκαν εθελοντικά για να μεταβούν προς το σημείο της συντριβής παρά την ενέδρα του SNA που σταμάτησε τη δύναμη διάσωσης που ξεκίνησε από το αεροδρόμιο του Μογκαντίσου.
Τελικά, ο Gordon και ο Shughart δημιούργησαν μια περίμετρο και προστάτευσαν το πλήρωμα που επέζησε. Ωστόσο, παρά τις προσπάθειες τους και των ελικοπτέρων να αποτρέψουν τη Σομαλική πολιτοφυλακή, το σημείο πρόσκρουσης του Black Hawk δέχτηκε σβοδρή επίθεση. Ο Gordon, ο Shughart και το υπόλοιπο πλήρωμα τελικά υπέκυψαν και σκοτώθηκαν από τους επιτιθέμενους, με τον Durant να κρατείται όμηρος. Τόσο ο Gordon όσο και ο Shughart έλαβαν μετά θάνατον Μετάλλια Τιμής για τη γενναιότητά τους.
Εν τω μεταξύ, οι εναπομείναντες στρατιώτες των Rangers και Delta πολέμησαν μέχρι το σημείο της πρώτης συντριβής, αποκρούοντας πολλές προσπάθειες των Σομαλών στις θέσεις τους με τη βοήθεια αεροπορικής υποστήριξης από ελικόπτερα. Τα ελικόπτερα των ΗΠΑ εμπλέκονταν συνεχώς με εχθρικές δυνάμεις όλη τη νύχτα. Μια ομάδα διάσωσης, υποστηριζόμενη από δυνάμεις της UNOSOM II, συμπεριλαμβανομένου του Βασιλικού Συντάγματος της Μαλαισίας, πακιστανικών μονάδων και στοιχείων του αμερικανικού στρατού, τελικά διαπέρασε μετά από ώρες έντονων μαχών τις θέσεις των Σομαλών και διέσωσε τις αμερικανικές δυνάμεις.
Η επιρροή της Μάχης του Μογκαντίσου
Ο απόηχος της Μάχης του Μογκαντίσου χαρακτηρίστηκε από επιπτώσεις τόσο για τις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και για τη Σομαλία. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το περιστατικό πυροδότησε μια εθνική συζήτηση σχετικά με τη στρατιωτική ανάμειξη της χώρας στη Σομαλία και τους ευρύτερους στόχους εξωτερικής πολιτικής της.
Οι βαριές απώλειες των Αμερικανών και οι εικόνες των Αμερικανών στρατιωτών που σέρνονται στους δρόμους του Μογκαντίσου συγκλόνισαν το αμερικανικό κοινό και οδήγησαν σε επανεκτίμηση των κινδύνων και του κόστους που συνδέονται με τις υπερπόντιες επεμβάσεις. Ως αποτέλεσμα, η κυβέρνηση των ΗΠΑ αντιμετώπισε αυξημένες πιέσεις να αποσυρθεί από τη Σομαλία, οδηγώντας τελικά στη σταδιακή μείωση της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας στη χώρα.
Στη Σομαλία, η Μάχη του Μογκαντίσου αποσταθεροποίησε περαιτέρω μια ήδη ασταθή κατάσταση, τροφοδοτώντας το αντιαμερικανικό αίσθημα και μεγάλωσε τις εσωτερικές διαμάχες. Η αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων μεγάλωσε το ήδη υπάρχων κενό εξουσίας που καλύφθηκε γρήγορα από τις διάφορες φατρίες.
Η Mάχη του Μογκαντίσου είχε ως αποτέλεσμα 18 Αμερικανούς και 1 Μαλαισιανό νεκρούς και περισσότερους από 90 τραυματίες, με την απώλεια δύο ελικοπτέρων MH-60 Black Hawk καθώς και αριθμού οχημάτων HMMWV. Από την πλευρά της Σομαλίας, τα στοιχεία των θυμάτων είναι πιο δύσκολο να ποσοτικοποιηθούν λόγω περιορισμένων αρχείων, αλλά οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι εκατοντάδες σκοτώθηκαν (200-300) ή τραυματίστηκαν (700-800).
Για περισσότερα άρθρα του Βασίλης Κ.
Απαγορεύεται η αντιγραφή χωρίς άδεια του NEMESIS HD.
