Νέος Υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας είναι ο Χακάν Φιντάν, ο άνθρωπος που έγινε ιδιαίτερα γνωστός στην Ελλάδα τελευταία. Ο λόγος, όχι γιατί αντικαθιστά τον παλιό μας γνώριμο Μεβλούτ Τσαβούσογλου, αλλά γιατί μέχρι πρότινος ήταν ο διευθυντής της MIT, της τουρκικής μυστικής υπηρεσίας πληροφοριών.
Το βιογραφικό του δεν ξεκινάει στη MIT, αλλά στο Τουρκικό Στρατό το μακρινό 1986. Οι σπουδές του τον πήγαν στις ΗΠΑ αλλά δεν φάνηκε να είχε ποτέ το πραγματικό ενδιαφέρον για τις διεθνείς σχέσεις. Ειδικά στο βαθμό που είχε ο τέως Τ/ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου.
Κλείνοντας υποθέσεις στα νότια
Όλες οι προηγούμενες θέσεις του Φιντάν, τον έφερναν σε στενή επαφή με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Ως επακόλουθο, μπορεί κανείς να υποθέσει ότι ο Φιντάν λειτουργεί σε μεγάλο βαθμό κατ’ εντολή του Τούρκου Προέδρου. Σίγουρα το σημαντικότερο πόστο του ήταν σαν διευθυντής της MIT , όπου προσπάθησε να δείξει κιόλας την διαπραγματευτική του ικανότητα. Αλήθεια όμως είναι ότι είναι πιο δημοφιλής με τα αυταρχικά καθεστώτα.
Το τελευταίο διάστημα, εντύπωση έκανε η συνάντηση του Φιντάν ως διευθυντή της MIT με τον Σύριο ομόλογο του στη Μόσχα υπό τον Ρώσο ΥΠΑΜ Σοϊγκού. Εκεί έγιναν και δηλώσεις υπέρ της εξομάλυνσης σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Συρίας και αναφορές στο προσφυγικό ζήτημα στα νότια σύνορα της Τουρκίας. Το ενδιαφέρον είναι ότι συνάντηση υψηλού επιπέδου είχε προμινήσει ο τότε Τ/ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου.
Το ερώτημα φυσικά είναι γιατί τα ηνία για αυτή τη προσπάθεια πήραν οι Ακάρ και Φιντάν όταν η ειρήνη είναι ζήτημα των διπλωματών.
Η περίπτωση Φιντάν- Ιράκ
Παράλληλα, ήδη από το 2022, τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης σχολιάζουν τις συνεχείς επαφές του Φιντάν με Ιρακινούς αξιωματούχους. Ενδιαφέρουσα είναι και η σχέση του Φιντάν με τον νέο πρωθυπουργό του Ιράκ Αλ-Σουντάνι, ο οποίος είναι και διευθυντής των μυστικών υπηρεσιών της χώρας του. Όπως και να χει, το ζήτημα των σχέσεων Τουρκίας- Ιράκ είναι πιο σημαντικό από θα περίμενε κανείς.
Αφορούσε σε μεγάλο βαθμό την ενίσχυση συνεργασίας μεταξύ τουρκικών και ιρακινών υπηρεσιών πληροφοριών. Την προηγούμενη εβδομάδα επιτεύχθηκε μία σημαντική συμφωνία. Η MIT, υπό το Φιντάν ακόμα, παρέδωσε τον έλεγχο του καταυλισμού προσφύγων Μαχμούτ στο βόρειο Ιράκ στην Ιρακινή κυβέρνηση.
Αυτό δεν δείχνει αδυναμία της Τουρκίας να ελέγξει την υποδομή αυτή. Αντίθετα δείχνει ότι Ιρακινοί και Τούρκοι μπορούν να συνεργαστούν πλέον σε ζητήματα τόσο σημαντικά όσο το Κουρδικό.
Θυμίζουμε εδώ, ότι το Μαχμούρ είχε δημιουργηθεί το 1998, ύστερα από την έξοδο Κούρδων της Τουρκίας προς το Ιράκ το 1994, όταν οι γείτονες είχαν εξαπολύσει σφοδρές επιχειρήσεις εναντίον τους. Παραδοσιακά η MIT είχε ισχυρή παρουσία στον καταυλισμό αυτό καθώς θεωρεί ότι τον εκμεταλλεύονται μέλη του PKK που κρύβονται ανάμεσα σε άμαχο πληθυσμό. Φυσικά έχει ασκηθεί σκληρή κριτική στη Τουρκία για τις πρακτικές που συχνά φτάνουν μέχρι και στο βομβαρδισμό κομματιών του καταυλισμού, αλλά χωρίς αποτέλεσμα.
Η Δύση σε δεύτερη μοίρα
Η σχέση του με τη Δύση μοιάζει πιο δύσκολη. Τα διεθνή μέσα έχουν κατακρίνει δράσεις που εμπλέκουν τις Τουρκικές μυστικές υπηρεσίες. Το 2020, το πρακτορείο Reuters έγραψε για τον κίνδυνο αποξένωσης της Τουρκίας από τη Δύση ύστερα από τον υβριδικό πόλεμο που εξαπέλυσε στον Έβρο.
Και πιο πρίν όμως, ο Φιντάν δεν είχε εύκολες αποστολές στη Δύση. Το 2018, και με την πρόσφατη ακόμα συμφωνία των S-400 με τη Ρωσία, μετέβη στις ΗΠΑ. Η επίσημη ατζέντα ήταν ο καθησυχασμός της Αμερικής και η μετρίαση των αντιδράσεων. Φυσικά μία τέτοια αποστολή έμοιαζε άτυπη, ενώ τα μέσα τόνιζαν το ρόλο του ως έμπιστο άνθρωπο του Ερντογάν. Σύμφωνα πάλι με διεθνή μέσα, οι υπεκφυγές του για τη δολοφονία Κασόγκι δυσαρέστησαν μέλη ομάδων που συμμετείχαν στη συνάντηση.
Τελικά το αποτέλεσμα που κρατάει κανείς όμως ήταν οι κυρώσεις CAATSA των ΗΠΑ.
Φυσικά η Τουρκία έχει “ιδιαίτερη” θέση στο ΝΑΤΟ και οι σχέσεις της με τη Δύση αφορούν τόσο την ιδεολογική κατεύθυνση της τουρκικής ηγεσίας όσο και τις βλέψεις του κράτους. Επομένως δεν μπορεί κανείς να πει ότι ο Χακάν Φιντάν ήταν λιγότερο αποτελεσματικός όταν συνομιλούσε με τους δυτικούς ομολόγους του. Τονίζουμε όμως τον ιδιαίτερο ρόλο που ανέλαβε στις επαφές του με δυτικές χώρες. Παράλληλα διακρίνουμε ότι οι ενέργειες του μοιάζει να στόχευαν στο να κλείσει το νότιο μέτωπο της Τουρκίας.
Ο ΥΠΕΞ είναι πιο σημαντικός από τον πράκτορα
Μία δημοφιλής αποτίμηση για τον διορισμό του Φιντάν ως τον νέο Τ/ΥΠΕΞ είναι ότι η Τουρκία ετοιμάζει σοβαρές επιχειρήσεις. Πολλές όμως είναι και οι φωνές που ζητάνε η Ελλάδα να ακολουθήσει παρόμοιο μονοπάτι. Ας μην ξεχνάμε ωστόσο ότι η τουρκική στρατηγική δεν ξεκινάει από τον Ερντογάν και το επιτελείο του. Επίσης ας μη ξεχνάμε ότι ο Φιντάν έγινε Υπουργός Εξωτερικών, ή όπως θα το δει κανείς σε διεθνή δίκτυα “Top Diplomat”.
Με άλλα λόγια, η θέση καθορίζει τον τρόπο δράσης και όχι ο άνθρωπος. Η Τουρκία δύσκολα θα λησμονήσει την αναθεωρητική πολιτική της, θα ήθελε όμως να ομορφύνει την εικόνα της εξωτερικής πολιτικής της. Σε αυτή τη περίπτωση έχει την ευκαιρία να κάνει μία νέα αρχή. Η ουσία όμως παραμένει ίδια και ο οποιοσδήποτε αξιωματούχος θα μπορεί να το διακρύνει αυτό.
Η εμπειρία του στη MIT μπορεί να είναι χρήσιμη αλλά δεν μπορεί να κάνει διπλωματία με το σκεπτικό του πράκτορα.
Τα νέα του καθήκοντα δεν θα είναι μόνο να υπακούει στις επιθυμίες του τούρκου προέδρου, κάτι που κάνει δεκαετίες τώρα, αλλά να λαμβάνει υπόψη και την ήπια ισχύ της Τουρκίας, την ανάγκη συνεργασίας επί ίσοις όροις και την έννοια του αμοιβαίου συμβιβασμού.
Αλήθεια είναι δεν ξέρουμε κατα πόσο θα μπορεί να παίξει αυτό το ρόλο, αλλά η μέχρι τώρα παρουσίαση του δεν τον βοηθάει.
Πείτε μας την γνώμη σας στα σχόλια!
Αρθρογράφος: Χρήστος Νικολάου
Η άποψη του αρθρογράφου δεν εκφράζει απαραίτητα το NEMESISHD.GR και δημοσιεύεται στα πλαίσια της ελευθερίας της έκφρασης.
Copyright: Απαγορεύεται η αντιγραφή του κειμένου χωρίς άδεια απο το NEMESIS HD